1916-жылдагы кандуу окуяларды (тукум курут) геноцид деп атоого болбойт. Анткени кыргызга карата тукум курутчулук болду дегенге так аргумент жок.
Бул туурасында «Үркүндүн тарыхый сабактары» аттуу илимий пркатикалык жыйында тарых илимдеринин кандидаты, профессор Шейшеканов Турдубек билдирди.
«1916-жылдагы көтөтрүлүштүн башы Фергана өрөөнү болуп саналат. Ал жакта тез эле басылган. Эч бир кыргызды өлтүргөн эмес. Маалыматтар боюнча Фергана өрөөнүндө, өлкөнүн түштүк аймагында 300 миңден ашуун кыргыз жашаган. Андан кийинки Талас өрөөнүн алып карайлы Чүйдөн чабарман жиберип көтөтрүлүшкө даярдыктар көрүлсүн деген кат барган. Бирок Талас кыргыздары көтөтрүлүшкө чыккан аларды кырган жок. Кетмен-Төбө да ошол абалда болуп көтөрүлүшкө чыккан эмес. Бир гана Чүй менен Ысык-Көл айланасындагы кыргыздар көтөрүлүп, жергиликтүү орустар менен согушкан. Ал согуш орус армиясы менен уланып, анан алар жазалашкан. Эгер биз бүгүн геноцид деп кабыл ала турган болсок, анда бүтүн кыргызды кырганда атоого мүмкүн эле. Бул жерде эки өрөөндүн элине көрсөткөн Орусия империясынын зомбулугун массалык кыргын деп гана атоо керек», -дейт тарыхчы.
Ошондой эле Турдубек Шейшеканов көтөрүлүштүн болору капыстан чыга калган эмес деп белгилейт.
«1916-жылдагы көтөрүлүш жөн жерден болгон эмес. 1955-жылы бугу уруусу Орусия империясына кошулгандан тарта башталган. Нечендеген жерин, суусун, малын, мүлкүн тартып алып, кыргызды кордукка салып, жашоо шарты ыңгайсыз жерге сүрүп салышкан. Кыргыздар чыдабай калган, ойгоно баштаган. Көтөрүлүшкө чыга турган болсо массалык кырып салуу боюнча даяр турушкан. Мисалы: 1911-жылы Түркстан генерал-губернаторлугунун башчысы Түркстандын беш облустунун аскер жетекчилерине кат жиберген. Анда жергиликтүү калк орус бийлиги үчүн материал катары гана пайдаланылышы керек. Эгерде бир нерсе талап, кылып көтөтрүлүш чыгарса анда кырып жазалаш керек деп жазылган каты көтөтрүлүш мурдатан даярдалганын көрсөтүп турат», — деди ал.
Эскерте кетсек, Турдубек Шейшеканов 1916-жылдагы кандуу окуялар боюнча кандитаттыгын жактаган, азыр да изилдөө иштерин жүргүзүп келе жатат.
